معناشناسی تطبیقی صفات خبری در کتاب التوحید شیخ صدوق و صحیح بخاری/سید عبدالرئوف افضلی
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
چکیده
صحیح بخاری از منابع مهم اهلِ‌سنت در خداشناسی، فقه، اخلاق و... است. توحید صدوق نیز از منابع مهم شیعه در خداشناسی است. در این مقاله دربارۀ صفات خبری خداوند از منظر این‌دو کتاب مهم بحث می‌کنیم. براساس کتاب صحیح بخاری، صفات خبری خداوند را می‌توان به معنای ظاهری به خداوند نسبت است؛ درنتیجه، تشبیه و حتی بی‌معنایی گزاره‌های متافیزیکی، لازمۀ این دیدگاه است. توحید صدوق برعکس، گزاره‌های متافیزیکی را معنادار می‌داند؛ ازاین‌رو صفات خبری را که با شأن متعالی خداوند سازگاری ندارد به نحو قابل پذیرش تأویل می‌برد تا به معنای صحیح آن‌ها دست یابد. ایجاد تلازم بین تشبیه و بی‌معنایی و در نتیجه قرار دادن دیدگاه بخاری در زمرۀ دیدگاه‌های قایل به بی‌معنایی از دستاوردهای مهم مطالعۀ کنونی است. اگر بپذیریم بخاری مشبهه است و سرانجام تشبیه، بی‌معنایی است، آنگاه نه‌تنها تفاوت دیدگاه صدوق (مدافع معناداری) و نظریۀ بخاری (مخالف معناداری) آشکار، بلکه نگاه ما به الهیات اهلِ‌حدیث دگرگون می‌شود.
)